خاکی که بر سرِ چهارباغ می‌ریزد

ایسنا/اصفهان باستان‌شناسی که سال ۱۳۹۴ موفق به کشف پایه‌های کاخ جهان‌نما در محدودۀ خیابان چهارباغ عباسی شده بود، نسبت به وضعیت کنونی این کاخ ابراز نگرانی کرد و گفت: شواهدی که حین کاوش‌ها در این بخش از چهارباغ عباسی به‌دست‌آمده، در حال تخریب و مدفون شدن است و با ادامۀ این روند در چهارباغ، بسیاری از داده‌های باستان‌شناسی اصفهان از دست خواهد رفت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

علی شجاعی اصفهانی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: پروندۀ ثبتی کاخ جهان‌نما، حوض اول چهارباغ و دیوار موربی که در جنوب کاخ جهان‌نما واقع است و احتمالاً بخشی از باروی دیلمی اصفهان بوده، هر سه، سال ۱۳۹۵ در یک پرونده ملی با شماره ۳۱۴۸۸ ثبت شدند و ما خوشحال بودیم که با کشف این آثار، تصمیم مترو برای این بخش تغییر کرد.

وی ادامه داد: گرچه شیوۀ نمایش کاخ جهان‌نما حتی برای خود ما نیز بسیار مبهم و گنگ بود و اطلاعات نادرستی نیز در معرفی کاخ ارائه می‌داد، اما به‌هرحال دورتادور آن حصارهای شیشه‌ای قرار داشت و مردم می‌توانستند این اثر ثبت ملی شده را ببیند و در حال حاضر نگرانی ما شدت پیداکرده آن هم به این دلیل که کشفیات کاخ با هدف سنگفرش شدن در حال تخریب هستند و مشخص نیست چه اصراری برای انجام این کار وجود دارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان مدعی شد: شواهدی که در محل عمارت جهان‌نما و حوض روبروی آن دیده می‌شود، نشان می‌دهد که شهرداری با هدف بازسازی در حال از بین بردن و مدفون کردن حوض  دورۀ صفوی است و با سنگ‌هایی که در این محل می‌ریزند هیچ شواهدی از حوض چهارصدساله باقی نخواهند گذاشت.

شجاعی گفت: ما اطمینان داریم که این حوض مربوط به دورۀ شاه‌عباس اول است و در کاوش‌ها علاوه بر حوض، کانالی که آب را به حوض منتقل می‌کرد و یا آب از آنجا خارج می‌شد نیز سالم به دست آمد که در حال حاضر این حوض به‌طور کامل با سنگ پرشده و روی کانال را هم پوشانده‌اند؛ حتی پایه‌های جنوبی کاخ جهان‌نما نیز مسدود و نزدیک به یک‌سوم از کاخ  طی عملیات اخیر شهرداری اصفهان پر شده است.

این باستان‌شناس، سنگفرش کردن و ساخت حوض در محدوده کاخ جهان‌نما را اتفاقی تلخ دانست و اظهار کرد: موضوع سنگفرش شدنِ دو طرف کاخ بسیار خطرناک است چون  به‌این‌ترتیب بخش‌های کاوش نشدۀ کاخ جهان‌نما را از دست خواهیم داد.

وی همچنین ادعا کرد: هنوز آثار بسیاری در زیر خاک مدفون است و متأسفانه با این شیوه که شبانه ماشین سنگین می‌آورند و خاک‌برداری می‌کنند؛ مسلماً آن‌ها از بین خواهند رفت. بنده در بازدیدی که روز ۲۲ بهمن‌ماه سال جاری از محوطۀ جهان‌نما داشتم، متوجه شدم که بدون هیچ ناظری از بخش باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، کارگران مشغول فعالیت و جابه‌جایی مصالح در محوطه هستند بنابراین این ادعا که بر فعالیت‌های عمرانی در چهارباغ از سوی میراث، نظارت می‌شود جای ابهام دارد.

شجاعی با طرح یک سؤال ادامه داد: جایگاه آثار و محوطه‌های که در فهرست ثبت قرار می‌گیرند کجاست؟ وقتی این‌چنین با یک محوطۀ ثبت ملی شده در مرکز شهر برخورد می‌شود و نه‌تنها اعتراضی صورت نمی‌گیرد که مدام اشتباهات خود را توجیه و اقدامات را تائید می‌کنند، بایستی انتظار اتفاقات بدتری را نیز داشت.

این مدرس دانشگاه تأکید کرد: لازم است که با نظارت صحیح در این پروژه و نمونه‌های مشابه، اداره میراث فرهنگی استان اصفهان و به‌طور خاص بخش باستان‌شناسی این اداره کل، چنین مصوبه‌هایی که علی‌الظاهر در تهران به تصویب رسیده‌اند و شهرداری تصمیم به اجرای آن دارد اصلاح کنند تا شأن اصفهان حفظ شود.

وی با اشاره به اهمیت این بخش از شهر اصفهان توضیح داد: در کاوش‌هایی که در محل کاخ جهان‌نما انجام شد، داده‌هایی از سفال هزارۀ اول، آثار دورۀ ساسانی، سلجوقی، آثار متعلق به قرن چهارم و پنج هجری قمری و هم‌چنین اثر شاخص دوره صفوی یعنی کاخ جهان‌نما کشف شد و این آثار نشان می‌دهد که این بخش از شهر، اطلاعات بسیاری دربارۀ گذشتۀ اصفهان یعنی چه در آن زمان که این شهر مرکز قدرت شیعه در جهان بوده و چه قبل از دورۀ صفوی، در خود نهفته دارد اما متأسفانه ما هزینه زیادی پرداخت می‌کنیم تا این شواهد ارزشمند را از بین ببریم و محو کنیم و یا تصویری اشتباه به مخاطب القا کنیم.

شجاعی، اقدام کنونی شهرداری اصفهان را در محدودۀ کاخ جهان‌نما به معنای صرف هزینه بسیار زیاد برای کاری اشتباه دانست و گفت: در هیچ‌کدام از شهرهای تاریخی مطرح جهان، آثار خود را این‌چنین به مخاطبان عرضه نمی‌کنند. اطلاعات ما دربارۀ این محوطه بسیار اندک است و علامت‌های سؤال بسیاری داریم. بنده اهمیت موضوع را برای افراد صاحب‌منصب چه در میراث اصفهان و چه در کشور گفته‌ام و امیدوارم با پیگیری‌های مختلف بتوان جلوی این اشتباه نابخشودنی را گرفت.

سرپرست گروه باستان‌شناسی دانشگاه هنر اصفهان با تأکید بر اینکه بحث بازسازی عمارت جهان‌نما نیز یک بحث شتاب‌زده بوده و هست، گفت: وقتی بخشی از بقایای این کاخ کشف شد، حرف از بازسازی به میان آمد، اما به‌هیچ‌وجه معلوم نبود که چه هدفی از این نوع بازسازی دارند و بر اساس کدام شواهد و مستندات تصمیم به بازسازی این کاخ گرفته‌اند؟ چون هنوز سؤالات بسیاری دربارۀ این بنا و محوطه آن وجود دارد.

وی دلیل اخذ تصمیم‌های شتاب‌زده و غیر کارشناسی درباره میراث تاریخی و فرهنگی را چنین شرح داد: متأسفانه وقتی ارزش اصفهان و آثار آن برای مدیران شهری مشخص نباشد و شناخت درستی از آن نداشته باشند، چنین اتفاقات بدی برای میراث تاریخی و فرهنگی شهرمان رخ می‌دهد. وقتی اولویت شناخت و حفاظت از بنا و محوطه نباشد و مثلاً چهارباغ را آماده کنیم که جشنواره فیلم کودک برگزار شود یا آماده کنیم که توریست‌های درجه سه و چهار بیایند ساندویچ و بستنی بخورند، نتیجه همین می‌شود که تاریخ را تخریب و زیر خاک دفن کنیم.

شجاعی توصیه کرد: باید در اِشل جهانی به چهارباغ نگاه شود؛ درحالی‌که الان در اشلِ یک خیابان درجه سوم و چهارم با آن رفتار می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان مدعی شد: متأسفانه تجربه نشان داده که بخش باستان‌شناسی میراث، دغدغۀ جدی برای شناسایی و حفاظت از شواهد باستان‌شناسی شهر را نداشته و این قدرت را ندارد که اهمیت شواهد باستان‌شناسی اصفهان را برای سازمان‌های عمرانی آشکار کند؛ بنابراین با عنوان‌های پرطمطراق نوسازی و بهسازی، شواهد تاریخی شهر از بین برده می‌شود و این موضوع به‌طور خاص در چهارباغ اتفاق افتاده است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری کاخ جهان نما چهارباغ عباسي تخریب میراث فرهنگی دانشگاه هنر اصفهان بخش باستان شناسی کاخ جهان نما کاوش ها ما نیز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۹۱۷۰۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کشف جدید باستان‌شناسان: نگو حجر، بگو شجر!

در سال ۱۸۳۶، کریستین یورگنسن تامسن، یک عتیقه‌شناس دانمارکی، اولین شخصی شد که نظم را به ماقبل تاریخ آورد و نشان داد که انسان‌های اولیه اروپا سه مرحله از پیشرفت فناوری را پشت سر گذاشتند که در تولید ابزار منعکس شده است. گاه‌شماری اولیه، عصر حجر تا عصر برنز و عصر آهن، اکنون زیربنای باستان‌شناسی بیشتر دنیای قدیم است.

به گزارش خبرآنلاین، به گفته توماس تربرگر، باستان شناس و سرپرست تحقیقات در بخش میراث فرهنگی نیدرزاکسن در آلمان، تامسن به خوبی می‌توانست عصر چوب را جایگزین عصر حجر کند.

او گفت: «می‌توانیم فرض کنیم که ابزار‌های چوبی درست مشابه ابزار‌های سنگی، یعنی دو و نیم یا سه میلیون سال وجود داشته‌اند. اما از آنجایی که چوب رو به زوال می‌رود و به ندرت باقی می‌ماند، سوگیری حفظ نگاه ما به دوران باستان را مخدوش می‌کند. ابزار‌های سنگی اولیه به طور سنتی دوره پارینه سنگی پایین را مشخص می‌کنند که از حدود ۲.۷ میلیون سال پیش تا ۲۰۰ هزار سال پیش ادامه داشت. از هزاران سایت باستان شناسی که می‌توان به آن دوران نسبت داد، از کمتر از ۱۰ مورد چوب به دست آمده است.»

دکتر تربرگر سرپرست تیم تحقیقی بود که ماه گذشته در Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شد و اولین گزارش جامع در مورد اشیاء چوبی حفاری شده از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۸ در معدن زغال سنگ روباز در نزدیکی شونینگن در شمال آلمان بود. محموله غنی شامل دو دوجین نیزه کامل یا تکه تکه شده و چوب پرتاب دو نوک بود. قدمت این اشیاء به پایان یک دوره گرم بین یخبندان در ۳۰۰ هزار سال پیش می‌رسد، یعنی زمانی که نئاندرتال‌های اولیه جایگزین هومو هایدلبرگنسیس، پیشینیان بلافصل خود در اروپا شدند. پرتابه‌های کشف شده در سایت شونینگن، معروف به Spear Horizon، قدیمی‌ترین سلاح‌های شکاری حفظ شده در نظر گرفته می‌شوند.

در اواسط دهه ۱۹۹۰، کشف سه نیزه، به همراه ابزار‌های سنگی و بقایایی از ۱۰ اسب وحشی، ایده‌های رایج در مورد هوش، تعامل اجتماعی و مهارت‌های ابزارسازی اجداد انسان را تغییر داد. در آن زمان، اجماع علمی بر این بود که انسان‌ها لاشخور‌های ساده‌ای بودند که تا حدود ۴۰ هزار سال پیش بخور و نمیر زندگی می‌کردند.

دکتر تربرگر گفت: «معلوم شد که این انسان‌ها ابزار و سلاح‌هایی برای شکار بزرگ ساخته بودند. آن‌ها نه تنها برای شکار طعمه با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کردند، بلکه به اندازه کافی رفتار‌های آن‌ها پیچیده بوده‌است تا قصابی و بریان کردن را سازماندهی کنند.

مطالعه جدید که در سال ۲۰۲۱ آغاز شد، بیش از ۷۰۰ قطعه چوب را از Spear Horizon مورد بررسی قرار داد، که بسیاری از آن‌ها در دو دهه گذشته در وان‌های سرد آب مقطر ذخیره شده بودند تا جلوی پوسیدگی آن‌ها گرفته شود و محققان بتوانند، رسوبات غرقابی را شبیه سازی کنند. این کار به کمک میکروسکوپ سه بعدی و اسکنر‌های میکرو سی تی که نشانه‌های سایش یا بریدگی را برجسته می‌کردند، انجام گرفت و محققان توانستند ۱۸۷ قطعه چوب را شناسایی کنند که شواهدی از شکافتن، خراشیدن یا ساییدگی را نشان می‌داد.

دیرک لدر، باستان شناس در نیدرزاکسن و نویسنده اصلی مقاله، می‌گوید: «تاکنون تصور می‌شد که شکافتن چوب فقط توسط انسان‌های امروزی انجام می‌شده است.

چوب صنوبر و کاج که به احتمال زیاد از درختانی که بر روی کوهی حداقل دو یا سه کیلومتر دورتر از محل کشف قطع شده بودند به دست آمده‌اند.

علاوه بر سلاح، مجموعه شامل ۳۵ شی نوک تیز و گرد بود که به احتمال زیاد در فعالیت‌های خانگی مانند سوراخ کردن و صاف کردن پوست استفاده می‌شد. آنمیکه میلکز، یک انسان شناس از دانشگاه ریدینگ که در این پروژه همکاری داشت، گفت: «همه آن‌ها از صنوبر و کاج تشکیل شده‌اند. چوب‌هایی که هم سخت و هم انعطاف‌پذیر هستند.»

از آنجایی که درختان صنوبر و کاج در سایت در دسترس نبوده‌اند، تیم تحقیقات به این نتیجه رسیدند که درختان بر روی کوهی در دو یا سه کیلومتر و یا حتی دورتر قطع شده‌اند. بررسی دقیق نیزه‌ها نشان داد که انسان‌های در عصر سنگ پروژه‌های نجاری خود را با دقت برنامه‌ریزی می‌کردند و از یک نظم خاص پیروی می‌کردند؛ پوست را جدا کنید، شاخه‌ها را بردارید، سر نیزه را تیز کنید، چوب را در آتش سخت کنید.

دکتر لدر گفت: «ابزار‌های چوبی از پیچیدگی فناوری بالاتری نسبت به ابزار‌های سنگی آن دوران برخوردار بودند.»

شاید شگفت‌انگیزترین کشف این باشد که برخی از نوک نیزه‌ها پس از شکستن یا کند شدن مجدداً تیز شده‌اند و برخی از سلاح‌های شکسته و خرد شده، صیقل داده شده و تغییر کاربری داده‌اند. تمام نیزه‌ها به جز یکی از آن‌ها، از تنه درختان صنوبر تراشیده شده و مانند نیزه‌های مدرن شکل داده شده‌اند و مرکز ثقل آن‌ها نیز در وسط ساقه قرار گرفته است.